طراحی و عرضه خدمات یادگیری مبتنی بر امکانات رایانش ابری توسط ارائه دهندگان خدمات یادگیری (قسمت اول)

چکیده

رایانش ابری و خدمات ابر به عنوان یک راه حل فناورانه برای توسعه خدمات آموزشی می تواند در تسریع و توسعه خدمات این دسته از فعالیت ها بسیار سودمند باشد. هدف از انجام پژوهش حاضر ارائه مدلی منسجم برای طراحی و عرضه خدمات یادگیری توسط ارائه دهندگان خدمات یادگیری (LSPs) مبتنی بر امکانات رایانش ابری به منظور آموزش و یادگیری منابع انسانی می باشد. 
رویکرد ژوهش حاضر آمیخته و روش مورد استفاده، پژوهش نظریه ای می باشد. برای شناسایی عناصر مدل طراحی و عرضه خدمات یادگیری مبتنی بر امکانات رایانش ابری با متخصصین حوزه های آموزش سازمانی و کسب و کار مصاحبه های نیمه ساختار یافته سازماندهی شد. 
شرکت کنندگان در فرآیند مصاحبه با روش نمونه گیری نظری انتخاب شدند. مصاحبه ها با روش کدگذاری باز سازماندهی شدند. در این پژوهش به منظور محاسبه پایانی کدگذاری های انجام شده در مصاحبه های تخصصی، از روش پایانی بازآزمایی استفاده شد. سطح توافق (PAQ) مساوی با عدد 0.83 می باشد که نشان دهنده سطح بالایی از توافق درونی دارد. 
در مرحله دوم برای انسجام بخشی به داده ها و تعیین ارتباط عناصر مدل از ساختار و روش مدیریت تعاملی (IM) و نرم افزار الگوسازی ساختار تفسیر (ISM) استفاده شد. و در بخش سوم که مرتبط با بخش می پژوهش می باشد از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و نرم افزار (Expert Choice) برای وزن دهی به عناصر مدل طراحی و عرضه خدمات یادگیری مبتنی بر امکانات رایانش ابری استفاده گردید. 
براساس نظر اجماع مدل جامعی موسوم به BOM برای ارائه خدمات یادگیری مبتنی بر رایانش ابری ارائه گردید که عناصر اصلی مدل به ترتیب اهمیت و وزن عماصر در مدل، شامل ابزارها و مکانیزم های یادگیری فناورانه 0.215، استقرار نظام برنامه ریزی درسی 0.208، طراحی خدمات یادگیری (0.151)، خدمات پشتیبانی یادگیری (0.105)، ارزیابی عملکرد نظام یادگیری (0.074)، مکانیزم ها و ابزارهای انگیزشی بهره برداری از فضای ابر برای یادگیری (0.068)، ابعاد حقوقی بهره برداری از فضای ابر (0.046)، مدیریت کسب و کار خدمات یادگیری (0.040)، ارزشیابی برنامه درسی (0.038) و بازاریابی، تبلیغات و فروش خدمات یادگیری (0.033) می باشد. 

مقدمه

استفاده از خدمات رایانش ابری در بسیاری از عرصه های خدمت رسانی و از جمله در صنعت، تجارت، بهداشت و درمان، امنیت و .... ورود معناداری کرده است. در مورد به کارگیری این خدمات در حوزه یادگیری سازمانی استفاده از این فناوری ها به صورت نظام مند صورت نگرفته است.
اولین دغدغه اصلی برای انجام این پژوهش این است که خدمات رایانش ابری را چگونه باید در آموزش های سازمانی وارد کرد. و ارائه خدمات در این بستر باید چه ویژگی هایی داشته باشد. در حال حاضر بسیاری از سازمان ها و ارائه دهندگان خدمات یادگیری به صورت منسجم نمی دانند چگونه می توان از خدمات رایانش ابری در آموزش و یادگیری کارکنان استفاده نمایند. 
دومین دغدغه مهمی که باعث پرداختن صریح به این پژوهش گردید این است که استفاده از خدمات ابر در آموزش های سازمانی هر چند به صورت موردی استفاده می شود اما در حال حاضر مدلی برای بهره برداری از خدمات رایانش ابری در قالب یک برنامه جامع برای یکپارچه سازی بهره برداری از این امکانات وجود ندارد. 
دغدغه دیگری که باعث پرداختن به این پژوهش گردید این است که بسیاری از زمینه های بهره برداری از فضای ابر به خودی خود قابلیت اجرایی شدن را ندارند و نیازمند حمایت و پشتیبانی و امور ستادی و فنی جهت بهره بردای از این بستر و فناوری می باشد. استفاده از خدمات مزبور در توسعه منابع انسانی نیازمند توسعه و تدوین نقشه راه و ساختار فنی مورد نظر می باشد که لازم است این موضوع در قالب یک الگوی منسجم برای ارائه دهندگان خدمات یادگیری ترسیم گردد تا کارشناسان و مدیران مرتبط بتوانند از این فناوری به صورت شایسته استفاده نمایند. 
مواجهه سازمان ها با تقاضاهای وسیع یادگیری و بهسازی منابع انسانی موجب سرمایه گذاری های مستقیم و غیر مستقیم در سازمان ها شده است. طیق گزارش منتشر شده در نشریه آموزش میزان سرمایه گذاری شرکت های ایالات متحده آمریکا در بخش اموزش برای سال های 2016 و 2017 به ترتیب 70.6 و 93.6 میلیارد دلار اعلام شده است.
علاوه بر سرمایه گذاری مالی و هزینه های ناشی از اجرای آن، حرکت به سمت یادگیری نیازمند توجه به خصوصیات بزرگسالان و شرایط سازمان اهمیت زیادی دارد. باتوجه به میزان سرمایه گذاری وسیع در حوزه آموزش و توسعه منابع انسانی لازم است از کلیه امکانات موجود، اعم از خدمات رایانش ابری و سایر امکانات ارائه خدمات یادگیری در این مورد استفاده نمود. 
با توجه به حجم بالای سرمایه گذاری ها لازم است مدلی برای ارائه خدمات یادگیری مبتنی بر رایانش ابری جهت توسعه منابع انسانی ارائه گردد. رایانش ابری با مقیاس پذیری پویای خود و استفاده از منابع مجازی به عنوان سرویس اینترنتی در حال تبدیل به تکنولوژی پذیرفتنی ای برای بسیاری از سازمان ها است. 
این امر در آینده به احتمال زیاد تاثیر قاب توجهی در محیط های آموزشی خواهد داشت. رایانش ابری جایگزینی برای موسسات آموزشی ای است که مخصوصا برای گرداندن سیستم های اطلاعات خود به طور موثر و بدون هزینه کردن سرمایه بیشتر برای کامپیوتر و دستگاه های شبکه، دارای کمبود بودجه هستند. 
در حال حاضر دانشگاه ها از نرم افزارهای مبتنی بر ابر استفاده می کنند که توسط ارائه دهندگان خدمات ارائه شده است و کاربران دانشجویان خود را قادر به انجام کسب و کار و وظایف علمی می سازد. در حال حاضر تحقیقات زیادی در حوزه های مختلف آموزشی انجام شده است، اما تقریبا در هیچکدام از موارد اشاره ای به الگوی خاص یادگیری در بستر رایانش ابری نشده است. 
کاربرد رایانش ابری و امکانات و زیر ساخت های آن در بسیاری از حوزه ها کاربردی دارد و در حال حاضر تبدیل شدن به یکی از ابزارهای مسلط بر کلیه شئون و ابعاد سازمانی می باشد. در حال حاضر آموزش نمی تواند تقاضای رو به رشد آموزش مداوم را در این دوران تامین نماید. روش های آموزش و یادگیری جدید باید ایجاد شود تا نیازهای یادگیرنده را برآورد کند. گسترش سریع رایانش ابری ایده ای جدید را برای آموزش و تربیت مداوم فراهم می کند. 

ادبیات پژوهش

ارائه دهندگان خدمات یادگیری

یکی از ارکان اصلی آموزش و توسعه منابع انسانی، ارائه دهندگان خدمات یادگیری هستند. ارائه دهندگان خدمات یادگیری در استاندارد 29990 بدین شکل تعریف شده است: سازمان با هر اندازه و یا تعداد کارکنان که خدمات یادگیری در زمینه تحصیلات غیر رسمی و آموزش را با همه عوامل دخیل برای اجرای خدمات یادگیری فراهم می نماید را در بر می گیرد. 
ابعاد عملیاتی و فرآیندی ارائه دهندگان خدمات یادگیری در استاندراد 29990 ارائه شده است و در خصوص خدمات یادگیری اعم از طراحی، اجرا و ارزشیابی آن رهنمودهایی ارائه شده است. بخش قابل توجه الزامات مورد نظر استاندارد 29990 را با ابزار رایانش ابری و خدمات ابر می توان توسعه داد. 
تاکید بر استفاده از ابزار یادگیری برای گروه های مختتلف اعم از گروه های صنفی، گروه های اجتماعی، انجمن ها، سازمان های غیر انتفاعی و ... می توان از جمله کاربری های ارائه دهندگان خدمات یادگیری باشد. 

یادگیری و توسعه

یادگیری و توسعه در دنیای حاضر یکی از الزامات ایجاد تغییر در سازمان های رسمی و غیر رسمی می باشد. سازمان ها برای این که بتوانند در دنیای کسب و کار دوام بیاورند ناچار و ناگزیر از یادگیری هستند. در حال حاضر آموزش های سازمانی بسیار توسعه یافته اند، این تنوع به گونه ای است که آموزش بسیاری از نیازهای آموزش سازمانی نیازمند صرف هزینه های فراوان می باشد. 
تعریف یادگیری سازمانی از سال 1963 که اولین بار توسط مارچ ارائه شد، تا به امروز تغییرات زیادی را پشت سر گذاشته است. کانجولوسی و دیل یادگیری سازمانی را متشکل از مجموعه تعاملات بین انطباق های فردی و گروهی و انطباق در سطح سازمان معرفی کرده اند. به زعم سیف یادگیری تغییرات نسبتا پایداری است که در اثر صدمه و تصاوف به دست نیامده بلکه محصول تلاش فردی و جمعی می باشد. 
یادگیری ابزارهای متعددی دارد و این ابزارها و روش ها در حال تکوین هستند. برای توسعه در سطح سازمانی استفاده از این ابزارها لازم و ضروریست. رایانش ابری برای توسعه این نظام جمعی برای یادگیری و توسعه به عنوان یک ابزار قدرتمند می تواند وارد عرصه تسهیل گری یادگیری شود. 

رایانش ابری

تغییرات گسترده در سبک زندگی و تغییرات فناوری ها موجب گرایش به سمت ایجاد بسترهای مناسب تری جهت پایخگویی به مطالبات شده است. یادگیری سازمانی با توجه به تغییرات وسیع در فناوری ها و سایر مشخصه ها ناگزیر از ارائه خدمات در قالب ابزارها و بستر های جدید است. 
رایانش ابری یکی از پدیده های فناوری اطلاعات و مدیریت بخش فضای مجازی می باشد که از اواخر قرن بیستم میلادی مورد استفاده و بهره برداری بوده است. تعاریف رسمی متفاوتی در خصوص رایانش ابری می توان یافت، موسسه استاندارد و فن آوری ملی آمریکا رایانش ابری را اینچنین تعریف می کند: (مدلی برای ایجاد سهولت در درخواست دسترسی به شبکه، به منظور به اشتراک گذاردن مجموعه ای از منابع محاسباتی با قابلیت پیکره بندی شدن مانند شبکه ها، سرورها، سیستم های ذخیره ساز و سرویس ها که سریعا و با صرف کمترین عملیات مدیریتی و تعامل با فراهم آورنده خدمات، قابل دسترسی می باشد. 

مدل BOM؛ طراحی و عرضه خدمات یادگیری مبتنی بر امکانات رایانش ابری توسط ارائه دهندگان خدمات یادگیری
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=361434